Vestibüler Sistem Nedir?
Vestibüler sistem; iç kulaktaki denge organları, vestibüler sinir ve beyin sapındaki denge merkezlerinden oluşan bir ağdır. Bu sistem; baş hareketlerini algılar, gözler ve kaslarla iletişim kurarak dengede kalmamızı sağlar. Herhangi bir bozuklukta baş dönmesi (vertigo), dengesizlik, sersemlik gibi şikâyetler ortaya çıkabilir.
Neden Test Yapılır?
Baş dönmesi veya dengesizlik yaşayan bir kişide sorunun kaynağı kulak mı, beyin mi, yoksa başka bir sistem mi diye ayırmak gerekir. Vestibüler testler bu ayrımı yapmak ve doğru tanı koymak için geliştirilmiştir.
1. VNG (Videonistagmografi)
- Nasıl Yapılır? Gözlere yerleştirilen özel kameralar ya da gözlüklerle göz hareketleri kaydedilir. Hasta karanlık bir ortamda çeşitli görsel veya baş pozisyonu testlerine tabi tutulur.
- Ne Ölçer? İç kulaktaki denge organlarının (yarım daire kanalları) ve göz hareketlerini kontrol eden reflekslerin çalışmasını inceler.
- Hangi Durumlarda? BPPV, Meniere hastalığı, vestibüler nörinit gibi periferik vestibüler bozukluklarda ve bazı santral (beyin kaynaklı) vertigo tiplerinde kullanılır.
- Avantajı: Hem sağ hem sol iç kulak fonksiyonunu ayrı ayrı değerlendirebilir, objektif kayıt alınır.
2. VHIT (Video Head Impulse Test)
- Nasıl Yapılır? Kişiye özel bir gözlük takılır. Hekim, başı ani ve küçük hareketlerle çevirir. Gözün bu hareketlere verdiği yanıt yüksek hızda kaydedilir.
- Ne Ölçer? Vestibülo-oküler refleks (VOR) dediğimiz, baş hareketlerine karşı gözlerin sabit kalma yeteneğini test eder.
- Hangi Durumlarda? Özellikle yarım daire kanallarının fonksiyonunu hızlı şekilde değerlendirmek için kullanılır. Vestibüler nörinit ve diğer periferik vestibüler bozukluklarda sık kullanılır.
- Avantajı: Kısa sürer, hasta için konforludur, ani vestibüler fonksiyon kaybını saptamada çok etkilidir.
3. VEMP (Vestibüler Uyarılmış Miyojenik Potansiyeller)
- Nasıl Yapılır? Boyun veya göz çevresine elektrotlar yerleştirilir; kulaklara kısa ses uyarıları verilir. Kaslarda oluşan elektriksel yanıtlar kaydedilir.
- Ne Ölçer? Sakkül ve utrikül adı verilen otolit organlarının (yerçekimi ve doğrusal hareket algısı) fonksiyonunu değerlendirir.
- Hangi Durumlarda? Meniere hastalığı, superior kanal dehissansı sendromu ve otolit kaynaklı dengesizliklerde kullanılır.
- Avantajı: İç kulaktaki otolit organlarını doğrudan test edebilen az sayıda yöntemden biridir.
Baş Dönmesi Şikâyetiyle Hangi Testler Yapılır?
Baş dönmesi ile gelen bir hastada test seçimi şikâyetin süresine, eşlik eden belirtilere ve fizik muayene bulgularına göre değişir. Genellikle kullanılan testler:
- Odyometri (İşitme testi): İşitme kaybı olup olmadığını saptamak için.
- VNG: Göz hareketleri ve vestibüler refleksleri ölçmek için.
- VHIT: Yarım daire kanallarının hızlı fonksiyon testi.
- VEMP: Otolit organ fonksiyon testi.
- Pozisyon Testleri (Dix–Hallpike, Roll testi): BPPV tanısı için.
- Görüntüleme (MR, BT): Beyin kaynaklı vertigo şüphesinde.
Her hasta için bu testlerin tümü yapılmaz; öykü ve muayeneye göre en uygun kombinasyon seçilir.
- Vestibüler sistem bozuklukları farklı testlerle bütüncül değerlendirilir.
- Baş dönmesi, dengesizlik gibi şikâyetlerde geç kalmadan kulak burun boğaz başvurmak doğru tanı için kritik önem taşır.
- VNG, VHIT, VEMP gibi modern testler tanı süresini kısaltır ve doğru tedavi planı oluşturmayı kolaylaştırır.
