PPPD (Persistent Postural-Perceptual Dizziness), süregen (3 aydan uzun), çoğunlukla dönme olmayan baş dönmesi, güvensizlik ve dengesizlik yakınmalarıyla devam eden fonksiyonel (yani yapısal bir lezyonla açıklanmayan) bir vestibüler sendromdur. Semptomlar özellikle ayakta durma/yürüme, aktif veya pasif hareket ve karmaşık/hareketli görsel ortamlarda kötüleşir. 

Hangi yakınmalar tipiktir?

• Sürekli veya gün içinde tekrarlayan dönme olmayan baş dönmesi, dengesizlik, “dünyanın sallandığı” hissi.
  
• Semptomların kötüleşmesi: uzun süre ayakta kalma, kalabalık/hareketli görsel çevre (örn. market, kalabalık sokaklar), ani baş/beden hareketleri.
  
• Anksiyete, sağlık kaygısı, hafif baş ağrısı/başta baskı gibi eşlik eden psikiyatrik bulgular sık görülür.

Nedeni nedir? (patofizyoloji) — kısaca ne oluyor?

PPPD’nin tek bir organik „sebebi“ yok; daha çok başlangıçta bir vestibüler olay (örn. vertigo atağı, vestibüler nörinit, travma, ani dönme hissi veya ciddi anksiyete atağı) ve sonrasında merkezi kompansasyon süreçlerinin bazı bireylerde sağlıklı yönde değil, tersine “aşırı görsel bağımlılık”, postüral aşırı dikkat ve algısal duyarlılık şeklinde değişmesiyle kronikleştiği düşünülüyor. Bu alan halen yoğun araştırma altında; son yıllarda fonksiyonel beyin ağlarındaki değişiklikler ve görsel-postural entegrasyon bozuklukları vurgulanıyor.

Ayırıcı tanı / nelere dikkat etmeli?

• Yapısal beyin veya vestibüler patoloji (ör. beyin sapı/ küçük beyin lezyonları, vestibüler nörinit sonrası kalıcı sekeller)
  
• Vestibüler migren, Meniere hastalığı gibi kronik vestibüler hastalıklar
  
• Ortopedik/geriatri kaynaklı dengesizlik, kardiyovasküler / ortostatik nedenler
  Ayırıcı tanı önemlidir; PPPD teşhisi koymadan önce bu nedenler dikkatlice dışlanmalıdır.

Tedavi — en güncel bulgular ne diyor?

Literatür son yıllarda multimodal (çok yönlü) yaklaşımların daha etkili olduğunu gösteriyor. Temel bileşenler:

1. Vestibüler (postüral) rehabilitasyon / fizik tedavi (VRT)
   
   • VRT, PPPD’de başlıca ilk basamak tedavilerden biridir; egzersizler görsel-postural uyumun yeniden kazanılmasına ve habituasyona (alışmaya) yardımcı olur. Son yıllarda web-tabanlı VRT programlarının uygulanabilir ve etkili olabileceğini gösteren çalışmalar arttı.
     
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT/CBT)
   
   • PPPD’de anksiyete, dikkat sapmaları ve sağkalım odaklı davranışlar, semptomları sürdürebilir. Randomize/deneysel çalışmalar ve derlemeler, CBT eklenmesinin semptomlarda ek fayda sağlayabildiğini gösteriyor.
     
3. Farmakoterapi (SSRI / SNRI vb.)
   
   • Klinik pratikte serotonerjik antidepresanlar sıklıkla kullanılıyor ve birçok gözlemsel çalışmada fayda raporlandı; ancak placebo-kontrollü, güçlü RCT kanıtı sınırlı. Yani ilaçlar yararlı olabilir ama kanıt düzeyi epey heterojendir; ilaçlar genellikle anksiyete veya eşlik eden depresyon varsa daha güçlü düşünülebilir.
     
4. Diğer yaklaşımlar / yenilikler
   
   • Non-invaziv beyin stimülasyonları, tele-rehabilitasyon ve kombine programlara dair pilot çalışmalar ve sistematik incelemeler devam etmektedir.