Kristal Kayması (BPPV) Nedir?
Kristal kayması ya da tıbbi adıyla Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV), başın belirli pozisyonlara getirilmesiyle ortaya çıkan, kısa süreli ama şiddetli baş dönmesi ataklarıyla karakterize bir iç kulak hastalığıdır.
“Benign” kelimesi iyi huylu, “paroksismal” ani başlayan, “pozisyonel” ise baş hareketleriyle tetiklenen anlamına gelir. Yani BPPV, genellikle tehlikeli olmayan ancak yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilen bir vertigo türüdür.
BPPV Nasıl Oluşur?
İç kulakta, dengeyi algılamamızı sağlayan yarım daire kanalları ve otolit organları (utricle ve saccule) bulunur. Bu organların içinde “otokonya” adı verilen mikroskobik kalsiyum kristalleri yer alır.
Normalde bu kristaller jel benzeri bir yapı içinde sabit durur. Ancak bazı durumlarda bu kristaller yerinden ayrılarak yarım daire kanallarına kaçar.
Kristallerin bu yanlış konumlanması, baş hareketleri sırasında iç kulaktaki sıvının dengesini bozar ve beyne yanlış hareket sinyalleri gönderir. Bunun sonucunda baş dönmesi, sersemlik hissi ve dengesizlik ortaya çıkar.
BPPV Neden Olur?
BPPV’nin nedeni her zaman net değildir, ancak bazı durumlar kristal kaymasını tetikleyebilir:
- 🔹 Kafa travması (düşme, çarpma, trafik kazası vb.)
- 🔹 Uzun süreli yatak istirahati veya cerrahi sonrası hareketsizlik
- 🔹 İç kulak enfeksiyonları (örneğin vestibüler nörinit veya labirentit sonrası)
- 🔹 Yaşlanma (otokonya kristallerinin zayıflaması)
- 🔹 Migren öyküsü
- 🔹 Vitamin D eksikliği
Bazı hastalarda ise hiçbir belirgin neden bulunmaz.
BPPV Belirtileri Nelerdir?
BPPV’nin en tipik özelliği pozisyonla tetiklenen baş dönmesidir.
Örneğin:
- Yataktan kalkarken veya yatarken,
- Başınızı arkaya eğdiğinizde (örneğin kuaförde saç yıkatırken),
- Yukarıya veya aşağıya baktığınızda,
- Yatakta sağdan sola, soldan sağa dönerken, ataklar ortaya çıkar.
Belirtiler genellikle:
- 10–60 saniye sürer,
- Bulantı ve kusma eşlik edebilir,
- Ataklar arasında kişi tamamen normal hisseder.
Tanı Nasıl Konur?
BPPV tanısında en sık kullanılan test Dix–Hallpike manevrasıdır. Bu test sırasında hasta hızla yatırılır ve baş belirli bir açıya getirilir. Eğer etkilenen kulak kanalında kristaller varsa, tipik bir nistagmus (göz titremesi) oluşur ve vertigo hissi başlar. Ayrıca Roll testi de yatay kanal kaynaklı BPPV’yi saptamak için uygulanır.
Tedavisi Nasıl Yapılır?
BPPV tedavisi genellikle ilaçlarla değil, özel manevralarla yapılır.
En sık kullanılan yöntemler:
- Epley Manevrası (posterior kanal BPPV için)
- Semont Manevrası (posterior kanal BPPV için)
- Lempert (Barbekü) Manevrası (horizontal kanal için)
Bu manevralar, uzman KBB doktorları ve alanında uzman odyologlar tarafından yapılmalıdır. Kristallerin bulunduğu yarım daire kanallarının tespiti uygulanacak olan tedavi manevrasında çok önemlidir.
Bu manevralarla kristaller yerlerine geri yönlendirilir. Çoğu hastada tek seans sonrası belirgin düzelme sağlanır. Nadir durumlarda fizik tedavi (vestibüler rehabilitasyon) veya tekrar eden manevralar gerekebilir.
Kristal kayması (BPPV), baş dönmesinin en sık nedenlerinden biridir ve genellikle etkili, basit manevralarla tedavi edilebilir. Ancak her baş dönmesi BPPV değildir. Uzman KBB doktorunun muayenesi şarttır. Erken tanı ve uygun tedavi, hem yaşam kalitesini artırır hem de gereksiz ilaç kullanımını önler.
